Kolorystyka stanowi niezwykle istotny element komunikacji wizualnej. Wiąże się z nią bardzo rozbudowana problematyka, dlatego w tym rozdziale znajdą się jedynie podstawowe informacje, dotyczące funkcji barw w komunikowaniu. Barwy proste (monochromatyczne, widmowe), które są otrzymywane w wyniku rozszczepienia światła białego układają się w tęczę. Otwiera ją fiolet, przechodzący w indygo, a następnie niebieski, zielony, żółty, pomarańczowy, czerwony i zamykający układ – purpurowy. Każda z tych barw ma określoną długość i częstotliwość. Fala o określonej długości wywołuje wrażenie danego koloru. Jej postrzeganie jest uzależnione od subiektywnej percepcji, a w konsekwencji ta sama barwa przez różnych ludzi w zależności od ich wieku, czy ewentualnych wad wzroku, może być odbierana jako, przynajmniej do pewnego stopnia, odmienne kolory. Barwy proste nie podlegają rozproszeniu, a ich mieszanki składają się na barwy złożone. Barwy achromatyczne rozciągają się od bieli przez szarość do czerni i nie posiadają komponentu koloru.

Widmo światła białego ułożone zgodnie z ruchem wskazówek zegara od fioletu do czerwieni układa się w tzw. koło kolorów [1]. Zmieszanie kolorów w kole daje efekt bieli, szarości lub czerni, więc prowadzi do syntezy addytywnej lub subtraktywnej. Kolory, które znajdują się w tym układzie naprzeciw siebie są uważane za dopełniające. Ich zestawienie daje efekty dynamiczne, bo zbudowane na opozycji. Wykorzystanie barw znajdujących się blisko siebie, czyli pokrewnych, pozwala uzyskać harmonijny rezultat. W kulturze Zachodu koło barw było przedmiotem zainteresowania od dawna, a w literaturze spotykamy jego liczne przedstawienia (zob. https://publicdomainreview.org/collection/colour-wheels-charts-and-tables-through-history).

Rysunek 1: Wilhelm von Bezhold, Bezold Farbentafel (1874). Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bezold_Farbentafel_1874.jpg

Funkcjonuje wiele modeli komputerowego przetwarzania barw [2]. Monitor może wyświetlać od 256 do ponad miliona różnych kolorów. Wśród najbardziej znanych narzędzi przetwarzania kolorów należy wymienić system RGB. Jego nazwa została utworzona od barw – czerwonej (ang. Red), zielonej (ang. Green) i niebieskiej (ang. Blue). System ten ma charakter addytywny, to znaczy, że kolor biały powstaje, gdy połączą się wszystkie występujące w nim barwy. Jeden z popularnych systemów przetwarzania kolorów w druku, czyli CMYK, nosi nazwę od kolorów prostych i czerni: Cyan – turkusowy, Magenta – magenta, Yellow – żółty, blacK – czarny. Ten system jest określany jako subtraktywny, co oznacza, że przez połączenie występujących w nim barw otrzymuje się kolor czarny. Jego możliwości są znacznie ograniczone w porównaniu z przetwarzaniem komputerowym. Trzeba również pamiętać, że każdy nośnik inaczej przetwarza barwę, dlatego to samo zdjęcie oglądane w aparacie fotograficznym, na ekranie komputera czy w wersji drukowanej, może istotnie się różnić. Z tego powodu należy zawsze sprawdzić zgodność koloru z zamierzonym projektem i przygotować na przykład próbny wydruk.

Najobszerniejszy zbiór barw zawiera Pantone (Color) Matching System (PMS), obejmujący 1761 kolorów, występujących także w wersji metalicznej i fluorescencyjnej (zob. https://www.pantone.com/color-finder). Każdy z kolorów tego zbioru został oznaczy numerem zawierającym odnośnik do systemów RGB i CMYK. W 2014 roku badania firmowane przez Pantone Color Institute zostały zawieszone, a wzorniki przygotowane przez tę instytucję nie mają już otwartego dostępu, jednak począwszy od 1999 roku eksperci tej firmy ogłaszają wiodący kolor na nadchodzący sezon. Prognozują to na podstawie bieżących analiz sztuki, wzornictwa przemysłowego i artystycznego, mediów społecznościowych, najnowszych trendów w modzie, a nawet preferowanych sposobów spędzania wolnego czasu.

W ciągu wieków kolorom nadawano znaczenia, zróżnicowane w zależności od kultury i sytuacji [3], [4], [5]. Na przykład na Zachodzie kolor biały jest kojarzony z niewinnością, czystością i początkiem życia, natomiast w Japonii symbolizuje żałobę. Strony internetowe wielu instytucji zostały zaprojektowane w kolorze białym, ze względu na jego neutralny charakter, a zarazem łatwość odnajdywania na tym tle pożądanych informacji. Obecnie biel koreluje z popularnym minimalizmem. Kolor zielony w Stanach Zjednoczonych kojarzy się z pieniędzmi, podczas gdy w Irlandii jest narodowym symbolem wyspy itd.

W projektowaniu przekazu wizualnego znajomość konwencjonalnego przyporządkowania barw pełni istotną rolę. Na przykład informacje dla wielbicieli muzyki metalowej często opierają się na dynamicznych zestawieniach czerni i czerwieni, natomiast o sztuce ogrodowej opowiemy raczej w barwach stonowanych i pastelowych. Wprawdzie obecnie nikogo nie dziwi przekraczanie stereotypów, jednak decyzja w sprawie zastosowania niekonwencjonalnej kolorystyki w graficznym przedstawieniu określonego projektu, powinna zapaść po rozpoznaniu upodobań jego odbiorców, dla uzyskania pewności, że niestandardowy przekaz spotka się z dobrym i oczekiwanym przyjęciem. Ta decyzja jest bardzo istotna, ponieważ kolorystyka stanowi jeden z najważniejszych aspektów identyfikacji marki. Zbyt duża ilość barw w komunikacie powoduje zbytnie rozproszenie uwagi. Z kolei komunikat monochromatyczny może się okazać nudny. Do bardzo dobrych przykładów odpowiedniej synchronizacji kolorów należą projekty filmowe, utrzymywane zazwyczaj w określonej gamie barwnej [6].

Każda barwa może wpływać na psychikę odbiorcy, co wynika m.in. z tego, że kolory budzą silne skojarzenia emocjonalne, indywidualne dla każdego człowieka [7], [8]. Dają się jednak ustalić również pewne zasady odbioru danej barwy, które stały się podstawą koloroterapii. Na przykład kolor niebieski oddziałuje wyciszająco, a czerwony pobudzająco. W wystroju pomieszczeń kolory odbierane jako lekkie, czyli żółty, albo biały powinny znajdować się na górze, natomiast ciężkie i ciemne – czerń, brąz, granat – na dole, gdyż człowiek przebywający w pomieszczeniu pomalowanym według odwróconego porządku może odczuwać dyskomfort i niepokój. Zastosowanie intensywnej kolorystyki angażuje również inne zmysły, na przykład dotyku, czy węchu.

Zastosowanie odpowiednich kolorów pełni także funkcje informacyjne. W tym przypadku przykładem jest sygnalizacja świetlna na drodze, do której stosujemy się odruchowo. W tym kontekście warto też zwrócić uwagę na historyczno-społeczne identyfikacje znaczenia kolorów. Dotyczy to choćby mundurów różnych służb, czy barw wiązanych z ruchami politycznymi. Zwłaszcza te ostatnie mogą budzić negatywne skojarzenia, wystarczy wspomnieć choćby czerwień komunistycznej flagi.